| |
Walery Jaworski
 Walery Jaworski (ur. 20 III 1849 zm. 17 VII 1924). Lekarz internista, światowej sławy gastrolog, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego (UJ).
Urodzony we Florynce; był synem Jana, tamtejszego proboszcza unickiego. Po okresie nauki początkowej w rodzinnej miejscowości, ukończył w 1868 r. gimnazjum w Przemyślu i podjął studia (1868-71) w niemieckojęzycznej Akademii Technicznej we Lwowie. Następnie przeniósł się do Krakowa, gdzie w latach 1871-73 studiował fizykę, chemię i matematykę na wydziale filozoficznym UJ. W latach 1874-79 odbył w UJ studia medyczne i w 1880 r. uzyskał dyplom doktora wszechnauk lekarskich. Od tego roku pracował w Klinice Lekarskiej UJ i jednocześnie nadal (od okresu studiów) do 1886 r. wykładał chemię w Wyższej Szkole Realnej w Krakowie. Po uzyskaniu w 1883 r. habilitacji na UJ został pierwszym docentem chorób narządów trawienia. Profesorem nadzwyczajnym został w 1889 r., zwyczajnym w 1895 r.
Położył naukowe podwaliny w medycynie polskiej pod zupełnie nowy (wówczas) dział nauk medycznych jakim była gastrologia. Był pierwszym w Krakowie, który zastosował w praktyce - już w półtora roku po odkryciu - promienie Roentgena w klinice chorób wewnętrznych.
Jaworskiego stawiają wśród pionierów światowej radiologii za przeprowadzone przez niego badania żołądka z użyciem środka kontrastowego oraz opisywanie kamieni w pęcherzyku żółciowym z zastosowaniem prześwietlenia promieniami X. Jaworski był zawsze zwolennikiem stosowania nowoczesnych metod. Chętnie adoptował na rodzimy grunt zagraniczne odkrycia i sam konstruował nowe przyrządy diagnostyczne. Być może na jego podejściu do pracy naukowej zaważyły wcześniejsze (przed medycznymi) studia techniczne we Lwowie i przyrodnicze w Krakowie. Rozumiał, że w medycynie ogromne znaczenie może mieć rad, odkryty przez Marię Skłodowską-Curie. Korespondował z nią w celu pozyskania radu dla prowadzenia badań w Polsce.W latach 1905-6 prowadził badania nad wpływem radu na bakterie chorobotwórcze.
Zajmował się także własnościami wód leczniczych. Określił charakterystyki fizykochemiczne wszystkich polskich wód zdrojowych. Propagował leczenie klimatyczne, badał wpływ klimatu górskiego na choroby żołądka.
W opublikowanej w 1899 książce "Podręcznik chorób żołądka" opisał Jaworski bakterie Helicobacter pylori (nazywane przez niego Vibrio rugula) i sugerował, że powodują one choroby układu trawienia. Ponieważ książka ukazała się tylko w języku polskim a odkrywcy nie udało się wyhodować tych bakterii w warunkach laboratoryjnych, jego odkrycie przeszło bez echa. Za ponowne odkrycie po stu latach tych bakterii i potwierdzenie tezy o wywoływaniu przez nie poważnych chorób układu trawiennego w 2005 r. dwaj australijscy uczeni Robert Warren i Barry Marshall zostali uhonorowani nagrodą Nobla.
W 1906 r. Jaworski został kierownikiem Katedry Chorób Wewnętrznych UJ i dyrektorem Kliniki Lekarskiej w Krakowie, którymi kierował przez 13 lat. W 1920 r. przeszedł na emeryturę, a w następnym roku został honorowym profesorem UJ. Był autorem przeszło 130 prac dotyczących głównie fizjologii, patologii i leczenia chorób żołądka, w tym pierwszej w języku polskim monografii tych chorób. Był członkiem Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego, członkiem rzeczywistym Akademii Nauk Lekarskich w Warszawie.
Z jego inicjatywy, przy olbrzymim wkładzie jego pracy i pokonaniu wielu trudności, głównie lokalowych, utworzone zostało w 1900 r. muzeum historii medycyny i farmacji. Było to pierwsze tego typu muzeum na ziemiach polskich i zarazem jedno z pierwszych muzeów medycznych na świecie. Jaworski był żonaty z Emmą Mattes. Zmarł w Krakowie. Pochowany został w grobie rodzinnym na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwat. Fd).
Biogram opracował i nadesłał Zbigniew R. Muszyński
Wszystkie uwagi kierować proszę na adres bartek@beskid-niski.pl
beskid-niski.pl na Facebooku
|
|
