|
|
 |
| |
Kościół greckokatolicki
Kościół greckokatolicki jest jednym z dwudziestu dwóch Wschodnich Kościołów Katolickich. Posiada pełną autonomię w zakresie liturgii, języka, hierarchii kościelnej, uznając jednocześnie Biskupa Rzymu jako zwierzchnika Kościoła. W literaturze spotykamy kilka równorzędnych nazw określających Kościół greckokatolicki.
Pierwsza nazwa "Kościół Unicki", odwołuje się do zawartej w 1596 roku unii brzeskiej. Kolejna nazwa "Ukraiński Kościół Katolicki", wyraża narodowy charakter Kościoła a nazwa "Kościół Bizantyjsko-Ukraiński" określa dodatkowo źródło pochodzenia. "Kościół greckokatolicki" zawdzięcza nazwę Cesarzowej Marii Teresie, która w czasie zaborów Polski, podkreśliła w ten sposób charakterystyczny obrządek, oparty na kulturze greckiej.
Źródeł tradycji Kościoła greckokatolickiego należy szukać w czasach chrztu Rusi kijowskiej. Dzięki działalności uczniów misjonarzy Cyryla i Metodego, chrześcijaństwo dotarło na tereny Rusi i zaowocowało w okresie panowania Księcia kijowskiego Włodzimierza, chrztem narodu ruskiego w 988 roku. Chrześcijaństwo przyjęła Ruś z Bizancjum i w sposób naturalny znajdowała się pod jego wpływem. Od początku istnienia Cerkwi kijowskiej utrzymywane były szerokie kontakty z Rzymem. Istnieje szereg wzmianek o delegatach papieskich przebywających na terenie Rusi, jak również hierarchach kijowskich przebywających u Papieża po roku 1054, kiedy jedność kościoła została zerwana. Koronacji Księcia halickiego na Króla ruskiego w 1253 roku dokonał legat papieski, a w obradach soborowych w Konstancji, Ferrarze i Florencji uczestniczyli hierarchowie Cerkwi kijowskiej. W 1448 metropolia kijowska uległa podziałowi i jej północno-wschodnia część ogłosiła autokefalię cerkwi moskiewskiej. Zdobycie przez Turków Konstantynopola w 1453 roku i upadek Bizancjum spowodował dalsze osłabienie Cerkwi kijowskiej. Cerkiew moskiewska uniezależniła się od Patriarchy Konstantynopola powołując w 1589 roku Patriarchat Moskiewski. Wydarzenia powyższe prowadzą pod koniec XVI wieku do poważnego kryzysu Cerkwi kijowskiej. Tęsknota za jednością kościoła, jak również chęć podniesienia Cerkwi z kryzysu powodują, że część hierarchii kijowskiej zaczęła rozważać ideę unii, podniesioną już na soborze we Florencji.
Spolaryzowało to Kościół prawosławny doprowadzając w rezultacie do podziału Cerkwi na dwa przeciwstawne obozy - zwolenników unii, chcących uznać prymat papieża, oraz jej przeciwników pragnących pozostać pod zwierzchnictwem patriarchy Konstantynopola. Przygotowania do zawarcia unii trwały kilka lat . Pod koniec grudnia 1595 roku delegaci soboru Cerkwi kijowskiej uzgodnili w Rzymie 33 artykuły, które gwarantowały Cerkwi zachowanie tożsamości, złożyli wyznanie wiary katolickiej i przysięgę papieżowi. W październiku następnego roku na synodzie w Brześciu Litewskim została ogłoszona unia Kościoła łacińskiego z Kościołem kijowskim. Unia brzeska była bardzo złożonym wydarzeniem, któremu towarzyszyły skrajne emocje.
Historycznie stanowiła błąd polityczny, który zaowocował krwawymi powstaniami kozaków oraz prześladowaniami wiernych Kościoła unickiego.
Z punktu widzenia ekumenicznego, była jednak aktem woli jedności chrześcijan i dowodem, że jest ona możliwa. Uwieńczyła ona starania papieża Grzegorza XIII, gorącego orędownika unii z Kościołem wschodnim, jego następcy Klemensa VIII, oraz króla Zygmunta III pragnących zgody i jedności chrześcijan. Kościół unicki w momencie powstania stał się jedynym legalnie działającym Kościołem ruskim na terenie Rzeczpospolitej, aż do momentu uznania przez Władysława IV prawosławia w 1607 roku. W 1626 roku odbył się w Kobryniu pierwszy prowincjalny synod Kościoła unickiego.
Następuje okres rozszerzenia idei unii na kresach Rzeczpospolitej. Rozkwit Kościoła unickiego trwa do rozbiorów Rzeczpospolitej, kiedy to zaczął się dla niego okres wielkich prześladowań. Przeważająca część Unitów znalazła się pod panowaniem Carycy Katarzyny II, która przeprowadza systematyczną likwidacją cerkwi unickich, zmuszając wiernych do przejścia na prawosławie. Punktem kulminacyjnym jest upadek powstania listopadowego, kiedy Car Mikołaj I decyduje o całkowitej likwidacji Kościoła unickiego na podległych sobie terenach.
Kościół przetrwał jedynie w obszarze zaboru austriackiego, głównie dzięki przychylności Cesarzowej Marii Teresy. To właśnie w Galicji od 1774 roku zaczyna funkcjonować nazwa "Kościół greckokatolicki" i tu następuje rozwój ruchu monastycznego. Od 1863 roku dekretem zwanym Conkordia, następuje uregulowanie spraw międzyobrządkowych w Galicji pomiędzy Kościołem Rzymskokatolickim i Greckokatolickim i od tej pory bez zgody Stolicy Apostolskiej nie wolno zmienić obrządku, dzięki czemu zahamowany został proces migracji wiernych do kościoła łacińskiego
Okres II Rzeczpospolitej to czas rozwoju Kościoła greckokatolickiego w Polsce. Strukturę wyznawców Kościoła greckokatolickiego stanowili Rusini i Polacy. W województwach wschodnich wierni Kościoła greckiego stanowili ok. 70% ogółu ludności. W okresie międzywojennym notowano także migrację ludności pomiędzy wiarą greckokatolicką a Prawosławiem, powodowaną utworzeniem w 1925 roku Autokefalicznej Cerkwi Prawosławnej w Polsce. Przykładem konwersji Grekokatolików na Prawosławie była "Schizma tylawska" z 16-go listopada 1926 roku. Tego dnia greckokatolicka dotąd ludność Tylawy, a także sąsiedniej Trzciany, przeszła na prawosławie. Następnie proces objął część wiosek południowo-wschodniej Polski, wskutek czego w latach 1927-34 na prawosławie przeszło około 20 tysięcy Łemków. W skutek konwersji nastąpiły podziały mieszkańców, występowały akty przemocy związane z tytułem praw do cerkwi i cmentarzy.
W tym czasie rząd polski dążył do spolszczenia mniejszości rusińskiej, poprzez ograniczenie wpływów księży greckokatolickich propagujących ukraiński ruch narodowościowy. Starania władz Polski owocują utworzeniem 19-go lutego 1934 roku w Rzymie przez papieża Piusa XI Administracji Apostolskiej Łemkowszczyzny. Intencją stolicy Apostolskiej było także ograniczenie wpływów Kościoła prawosławnego na terenach południowo-wschodniej Polski. Wydzielone zostało dziewięć dekanatów zachodnich metropolii lwowskiej (eparchii przemyskiej) i przekazane bezpośrednio zwierzchnictwu rzymskiemu. Od tej pory działalność duszpasterską na terenach łemkowszczyzny sprawują głównie księża kształceni z dala od wpływów ruchu ukraińsko-narodowościowego. Kościół greckokatolicki w Polsce liczy w tym okresie blisko 4 mln. wiernych. Działania wojenne 1939 roku sprawiły, że znaleźli się w dwóch strefach okupacyjnych. Większa część terytorium działania Kościoła greckokatolickiego znalazło się pod okupacją sowiecką. Okupacja niemiecka objęła natomiast cały obszar łemkowszczyzny. Władze radzieckie natychmiast podejmują próbę likwidacji Kościoła greckokatolickiego, konfiskują majątek kościelny, zamykają szkoły, klasztory oraz wydawnictwa kościelne. Nasilenie aresztowań, egzekucji hierarchii kościelnej i wiernych Kościoła następuje po roku 1945. W dniach 8 do 10 marca 1946 roku we Lwowie zaaranżowany zostaje przez władze sowieckie tzw. "Synod Lwowski", który przekazuje wiernych Ukraińskiego Kościoła Katolickiego pod władzę Cerkwi moskiewskiej. Ta prowokacja władz służy delegalizacji Kościoła unickiego na terenach Ukrainy. Zaczyna się 40 letni okres konspiracyjnej działalności Kościoła greckokatolickiego na terenach ZSRR.
Władze polskie, wzorując się na działaniach sowietów, rozpoczynają czynności zmierzające do likwidacji Kościoła greckokatolickiego, utożsamianego przez nich z narodowością ukraińską.
Już 22 lipca 1944 roku PKWN w Lublinie podpisał porozumienie o wymianie ludności, które doprowadziło w latach 1944 - 1946 do deportacji 500 000 ludzi, w tym ok. 60% stanowili Grekokatolicy. W obrębie nowego terytorium Polski pozostaje ok. 200 000 mniejszości etnicznej, będących punktem zainteresowania grupy operacyjnej "Wisła". Przesiedlenia rozpoczynają się od 28 kwietnia 1947 roku i znane są jako akcja "Wisła" mająca na celu likwidację oddziałów UPA i asymilację mniejszości rusińskiej poprzez rozproszenie ich na ziemiach odzyskanych. W drugiej połowie lat 50tych, dzięki staraniom Prymasa Wyszyńskiego, następuje złagodzenie polityki państwa wobec Kościoła greckokatolickiego. Jednak faktyczne odrodzenie Kościoła unickiego nastąpiło w latach 80-tych, natomiast odrodzenie struktur hierarchii w Polsce, w roku 1991 na ingresie w Przemyślu. W 1996 roku Kościół greckokatolicki w Polsce uzyskał status metropolii.
Autor tekstu: Piotr Hanus
Dziękuje ks. Piotrowi Pawliszcze za zapoznanie się z tekstem i naniesienie drobnych poprawek.
W chwili obecnej Metropolia Przemysko-Warszawska obrządku greckokatolickiego (bizantyjsko-ukraińskiego), obejmuje cały teren Polski. W skład Metropolii Przemysko-Warszawskiej wchodzą: Archidiecezja Przemysko-Warszawska oraz Diecezja Wrocławsko-Gdańska.
Archidiecezja Przemysko-Warszawska obejmuje teren położony na wschód od rzeki Wisły. Stolicą Archidiecezji jest miasto Przemyśl. W skład Archidiecezji Przemysko-Warszawskiej wchodzi sześć dekanatów w tym dwa leżące na terenie Beskidu Niskiego.
Cerkwie obecnie używane przez wiernych obrządku greckokatolickiego na terenie Beskidu Niskiego
Dekanat Krakowsko-Krynicki:
Gorlice, Pętna, Rozdziele, Łosie, Bielanka, Szymbark, Owczary, Gładyszów, Nowica, Przysłup, Wysowa, Śnietnica, Uście Gorlickie
Dekanat Sanocki:
Komańcza, Jawornik, Zyndranowa, Olchowiec, Polany, Grab
beskid-niski.pl na Facebooku
|
|
 |
5202
Nie ma jeszcze żadnych komentarzy.
|
