|
|
 |
| |
Pętna (opis + foto)
 Pętna - (Pantna-lit. ukr. / Pankna - dialekt łem.) wieś położona w pobliżu szlaku
Gorlice - Konieczna - Bardejov, u podnóża Magury Małastowskiej oraz Dziamery (756 m) i Zawierszy (675 m). Pochodzenie nazwy nie jest jasne, zdaniem polskich językoznawców pochodzi od staropolskiego "pąć" czyli droga, natomiast według etymologii ludowej, nazwa pochodzi od pętania ofiar przez zbójników.
Pętna była wsią królewską, lokowaną na prawie wołoskim w 1557 roku przez starostę bieckiego Stanisława Bonera. Prawdopodobnie w 1700 roku z fundacji Katarzyny Wisłockiej powstała drewniana cerkiew, która została rozebrana w 1935 roku w związku z wybudowaniem nowej, murowanej cerkwi w 1916 roku.
Według spisu z 1785 roku w Pętnej mieszkało 49 rodzin (451 osób, w tym dziesięciu Żydów i dwóch rzymskich katolików), w tym po 4 o nazwisku: Mowczan, Mychałyk
i po 3: Hływa, Krupa, Ołenycz, Stopeń i Terpeń.
W XIX wieku we wsi wydobywano ropę naftową. W 1881 roku działało tutaj 5 szybów o głębokości do 130 metrów każdy, które należały do żydowskiej rodziny Wethejmerów. Produkty z miejscowej kopalni ropy naftowej prezentowano na Wystawie Powszechnej w Wiedniu w 1873 roku.
Do poszukiwań ropy naftowej powrócono ponownie w okresie międzywojennym, niestety bezskutecznie. Ślady tej eksploracji widocze sa do dnia dzisiejszego w postaci zaślepionych rur, wystających z ziemi w okolicach cerkwi.
 Pętna należała do wsi o silnych wpływach ukraińskich. W 1903 roku powstała
tam jako jedna z pierwszych na zachodniej Łemkowszczyźnie czytelnia
ukraińskiego towarzystwa oświatowego "Proświta", odnowiono ją w 1927 roku, a
władze zamknęły ją ostatecznie w połowie lat 30-tych. W 1934 roku we wsi
założono koło Ukraińskiego Towarzystwa Pedagogicznego "Ridna Szkoła". Wieś
opowiedziała się przeciwko wprowadzeniu w latach 30-tych nauki w dialekcie
łemkowskim zamiast w literackim ukraińskim, akcją protestacyjną w powiecie
gorlickim kierował Asafat Hrywna z Pętnej.
Znaczny wpływ na to mieli księża, którzy szerzyli we wsi idee narodowe. Na
przykład ks. Julian Płeszkewycz, proboszcz Małastowa, Pętnej i Ropicy
Ruskiej w 1929 roku założył organizację "Budowa Ukrainy", która
opiekowała się Łemkami uczących się w ukraińskich szkołach średnich;.przez władze uważany był za lidera ruchu ukraińskiego w powiecie
gorlickim.
W 1936 roku we wsi
mieszkało 740 Łemków wyznania greckokatolickiego. Wieś, podobnie jak sąsiedni Małastów, wysiedlono w
dniach 11-15 czerwca 1947 roku (476 osób).
Na przełomie lat 50/60 do wsi powróciło kilkanaście rodzin. Jedynym sposobem na powrót na własne ziemie było odkupienie gospodarstwa od osadników przybyłych do wsi po Akcji "Wisła". Czasami udawało się załatwić te sprawy polubownie ale zdarzały się tez przypadki, iż wracające rodziny Łemków spotykały się z niechęcią osadników. W konfrontacji z osadnikami i niechętną powracającym Łemkom, władzą, zdarzało się, iż powracające rodziny zostawały ponownie wysiedlane na Ziemie Zachodnie.
W 1959 roku, w Pętnej zdarzył się też przypadek podpalenia domu jednego z polskich osadników, w pożarze którego zginęła jego żona i syn. Władza zareagowała bardzo szybko, "typując" sprawcę zbrodni jednak w powszechnej opinii uważa się, że podpalenie było
prowokacją, mającą zahamować powroty. Historię (ale bez wątku
narodowościowego) wykorzystał Andrzej Mularczyk do scenariusza jednego z
odcinków popularnego w latach 70-tych serialu "Droga". Na początku lat 80-tych
opublikowano ją w jednej z książeczek popularnego cyklu "Ekspres
reporterów".
W centrum wsi stoi cerkiew murowana, jednokopułowa, zbudowana w 1916 roku na planie krzyża
greckiego, obok XVII wiecznej cerkwi drewnianej (rozebrana w 1935 roku). W
środku zachowany ikonostas. Przed wejściem drewniana dzwonnica z 1700 roku.
Stoją tam też dwa krzyże, oba poświęcone rocznicy chrztu Rusi. Dla historyka
szczególnie ciekawy jest krzyż z 1938 roku postawiony na pamiątkę 950-lecia
chrztu "Rusi-Ukrainy". To jedyny tego typu krzyż na Łemkowszczyźnie, gdzie
użyto nazwy Ukraina. Na innych, licznie stawianych z tej okazji, pisano o
chrzcie Rusi lub Rusi Kijowskiej. Cerkiew jest własnością grekokatolików.
(sprawy religijne patrz: Małastów). Latem polecam spojrzeć na cerkiew z
góry, z drogi prowadzącej na Magurę. Biała cerkiew na tle zielonych pól
wygląda naprawdę ślicznie.
Dziś w Pętnej jest około 40 gospodarstw, z czego połowa łemkowskich. W
ostatnich latach sporo ziemi zostało wykupionej prze ludzi nie związanych z Łemkowszczyzną
We wsi stoi kilkanaście przydrożnych krzyży i dwie rzeźby. Pierwsza
przedstawia św. Rodzinę, druga matkę Bożą z Dzieciątkiem. Zachowała się też
kapliczka z końca XIX wieku.
Na starym cmentarzu kilkadziesiąt krzyży. Na szczególną uwagę zasługują
figura Matki Bożej Bolesnej i krzyż kamienny z figurą Ukrzyżowanego. Na
nowym cmentarzu (powstał jeszcze w okresie międzywojennym) warta obejrzenia
jest płaskorzeźba Matki Bożej z Dzieciątkiem z 1938 roku. Oba cmentarze są
zlokalizowane w pobliżu cerkwi.
Po prawej stronie drogi, na początku wsi stoi pomnik (1975) dwóch
milicjantów, którzy zginęli w Pętnej w lutym 1946 roku jak głosi napis "...z rąk reakcyjnego
podziemia..." (najprawdopodobniej UPA).
Na terenie wsi znajduje się cmentarz wojenny nr 63. Pochowano na nim 86 Austriaków
i 29 Rosjan. Prowadzi do niego czarno-biały szlak od przystanku PKS w środku
wsi.
Jak trafić do Pętnej ??
Samochodem
Do Pętnej bardzo łatwo dojechać samochodem, jadąc główną drogą z Gorlic na przejście graniczne w Koniecznej.
Pieszo i rowerem
Przez Pętną na przebiega żaden znakowany szlak turystyczny, jednak grzbietem na południe od wsi przebiega niebieski szlak turystyczny z Bartnego na Przełęcz Małastowską, z którego do wsi prowadzą wygodne ścieżki.
Kilometr za ostatnimi zabudowaniami Pętnej, na skrzyżowaniu w Banicy napotkać można żółty szlak z Wołowca do Bartnego
Dla turystów rowerowych polecam zjazd do Pętnej szosą z Banicy lub szosą z Przełęczy Małastowskiej
Autorem tekstu jest Igor Hrywna
Jeśli posiadasz jakiekolwiek informacje,zdjęcia, materiały związane z tą wsią, znasz ludzi lub potomków tych, którzy stąd pochodzili...napisz do mnie...bwadas@gazeta.pl
Liczba zdjęć: 48  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
|  | Pętna |
| |
|
Aktualizacja: 2013-06-04
beskid-niski.pl na Facebooku
|
|
 |
4443
Nie ma jeszcze żadnych komentarzy.
|
