|
|
 |
| |
"Gazeta Gorlicka" - piątek 24 lipca 2009
("Gazeta Gorlicka" jest regionalnym dodatkiem "Gazety Krakowskiej")
"Wieś maziarzy"
W tym roku przypada 650-lecie lokacji Łosia
Przed 650 laty, 27 października
1359 roku,
król Kazimierz Wielki
nadał Janowi Gładyszowi
ogromny kompleks
dóbr ziemskich na południu
ówczesnej ziemi bieckiej,
zwanych później Dominium
Ropae.
Wśród wsi, które otrzymał,
była wieś Łosie, która do tego
momentu była wsią królewską
i jako jedyna z całego nadania
była zamieszkana.
Po śmierci Jana Gładysza
spadkobiercą Łosia został jego
syn Mikołaj. W 1419 roku był
on bohaterem skandalu.
Wówczas jego rodzona córka
Katarzyna zarzuciła mu, że
nie jest rycerzem tylko wieśniakiem.
Zasadność tej zniewagi
rozstrzygał sąd w Krakowie,
który 4 stycznia 1420
roku orzekł, że "Mikołaj Gładysz
z Łosia jest tak dobrym
rycerzem jak każdy z dobrych
rycerzy Królestwa Polskiego".
Trudne warunki bytowania
w Łosiu, gdzie "zima na święty
Michał miewa tu początek
i śnieg leży do Zielonych Świątek",
spowodowały jej dwukrotne
wyludnienie, tak że
zachodziła potrzeba ponownej
lokacji. Najpierw w 1480 r.
na prawie niemieckim,
a potem w 1524 r. na prawie
wołoskim. Wtedy to ówczesny
właściciel wsi - Andrzej Branicki
nadał sołtysostwo wołoskie Waśkowi
z Łosia i pozwolenie
na zorganizowanie wsi
nad rzeką Ropą na obszarze
od Wielkej Ropy do Słotwiny
zwanej "Obłazecz". Za swój
trud otrzymał od właściciela:
trzy łany ziemi, pozwolenie
na budowę młyna, folusza,
karczmy oraz wolność polowania,
hodowli owiec i świń.
Ponadto w dokumencie
sporządzonym 6 grudnia 1524
roku w Woli Łużańskiej
zaznaczono, że gdyby kiedyś
stanęła w Łosiu cerkiew, ma
jej być nadany 1 łan ziemi.
W 1599 roku właściciel wsi
- Samuel Branicki z Ruszczy
sprzedał Łosie podstarościemu
bieckiemu Janowi Potockiemu
herbu Szreniawa. Była
ona w jego posiadaniu do 1622
roku, a po jego śmierci wieś
przeszła w posiadanie jego
syna Adama.
Wtedy Łosie według rejestrów
poborowych liczyło
trzynaście dworzyszcz, miało
cerkiew i młyn, a tutejsi poddani
ponosili ciężary właściwe
wsiom prawa włoskiego
oddając panu wsi pięć owiec
od setki, co dziesiątego wieprza
wypasanego na buczynie,
miód z barci i sześć groszy
podatku wojennego.
Po jego śmierci, na mocy
intercyzy spisanej między
synami Adama Potockiego
w 1646 roku, Łosie przeszło
w posiadanie najwybitniejszego
poety polskiego baroku
Wacława Potockiego, który tu
żył i tworzył w latach 1647-
1655. Tutaj powstały jego najwcześniejsze
utwory: "Pojedynek
rycerza chrześcijańskiego",
"Tydzień stworzenia
świata", "Pan Bóg dobry, człowiek
zły we wszystkich drogach
swoich", "Rozkosz światowa"
i "Rozkosz duchowna".
Tutaj przeżywał najpiękniejsze
chwile swojego życia -
przyjście na świat swojego
najstarszego syna i ukochanej
córki Zofii. Stąd w 1651 roku
wyruszył na zwycięską wyprawę
berestecką przeciwko Bohdanowi
Chmielnickiemu. Tu
zastał go potop szwedzki
w 1655 roku.
Po najeździe szwedzkim 9
lipca 1660 roku Wacław Potocki
sprzedał Łosie właścicielce
sąsiednich dóbr szymbarskich
- Elżbiecie ze Sztembergu,
wdowie po kasztelanie przemyskim
Zygmuncie Tarle.
Jednak nie Wacław Potocki
przysporzył sławy w świecie
wsi, a maziarze trudniący się
obwoźnym handlem mazią
i smarami uzyskiwanymi najpierw
samodzielnie prymitywnymi
sposobami z suchej
destylacji drewna, a później
kupowanymi w okolicznych
rafineriach.
Rozwozili oni swój towar
ciężkimi wozami zwanymi
sekerami, okrytymi płócienną
budą i zaprzężonymi w parę
doskonałych koni.
Wozy maziarskie z Łosia
krążyły nie tylko po Galicji, ale
docierały na Śląsk i do Królestwa
Kongresowego, na Węgry,
a nawet na Łotwę. Dzięki
nim Łosie było najbogatszą
wsią łemkowską.
W czasie, kiedy w innych
wsiach łemkowskich pojawiały
się pierwsze kominy,
w Łosiu domy bywały kryte
blachą i wyposażone w łazienki.
W przededniu I wojny
światowej mieszkało tu najwięcej
inteligencji łemkowskiej
sprzyjającej Rosji, co było
główną przyczyną uwięzienia
przez Austriaków w okresie
I wojny światowej 33 osób
w obozie w Thalerhofie koło
Grazu (najwięcej ze wszystkich
miejscowości łemkowskich).
W okresie międzywojennym
handlem mazią trudniło
się około 670 mężczyzn
z Łosia i dla mieszkańców
małopolskich miast maziarz
z Łosia był nieomal stereotypem
Łemka.
Osiągane przez nich zarobki
z handlu mazią spowodowały
wytworzenie się w Łosiu warstwy
prawdziwych bogaczy,
których rody stanowiły arystokrację
wśród Łemków.
Wtedy też powstała teoria,
która utrzymywała, że
łosianie są potomkami siedmiu
oficerów szwedzkich,
którzy osiedlili się tu po jednej
z wojen. Wymieniano nawet
ich nazwiska występujące
do dzisiaj we wsi: Gal, Szlanta,
Furtak, Telech, Fekuła, Kareł.
Tej teorii sprzyjały nawet
badania antropologiczne
przeprowadzone w okresie
międzywojennym, które
wykazały odrębność miejscowej
ludności od ludności
zamieszkującej Beskid Niski.
Druga wojna światowa była
dla łosian katastrofą. Tragedia
ta związana była z wysiedleniami,
jakimi zostali objęci
Łemkowie z Łosia w latach
1940-1947. W rezultacie zostało
wysiedlonych ponad 2/3
mieszkańców wsi. Zostali
tylko ci, co w porę zmienili
wyznanie na rzymskokatolickie
lub byli w małżeństwie
polsko-łemkowskim lub
szczególnie zasłużeni dla Polski.
Po odwilży w 1956 roku
wielu Łemków wysiedlonych
głównie na Ziemie Zachodnie
wróciło do Łosia i wraz
z nowymi osadnikami tworzą
obecnie wieś nastawioną
głównie na agroturystykę.
Aby nie zapomnieć o przeszłości
i o tym, z czego dawniej
słynęło Łosie, trwają
obecnie prace nad utworzeniem
Muzeum Maziarstwa
w ramach instytucji kulturalnej
Muzeum - Dwory Karwacjanów
i Gładyszów.
Andrzej Ćmiech
Powyższy tekst pochodzi z Gazety Krakowskiej. Redakcja portalu www.beskid-niski.pl nie ponosi odpowiedzialności za treści w nim zawarte.
Jeśli chcesz być informowany o wszelkich aktualnościach, nowościach, zmianach, planach i wydarzeniach, ktore związane są z Beskidem Niskim oraz działalnością portalu beskid-niski.pl a także otrzymywać raz w tygodniu zestaw linków do poświęconych Beskidowi Niskiem artykułów publikowanych w "Gazecie Krakowskiej" wyślij pusty e-mail na adres
subskrypcja@beskid-niski.pl
Aby zrezygnować z subskrypcji wystarczy wysłać e-mail z tematem "rezygnacja"
beskid-niski.pl na Facebooku
|
|
 |
985
Nie ma jeszcze żadnych komentarzy.
|
