| |
Centralny Obóz Pracy w Jaworznie
Temat istnienia obozu koncentracyjnego w Jaworznie jest wciąż białą plamą w historii PRL, mimo pełnej wolności słowa, nie wspomina się dziś w ogóle w środkach masowego przekazu o obozie, w którym przetrzymywano bez orzekania winy część ludności Łemkowskiej i Ukraińskiej.
Wraz z zakończeniem II-giej wojny światowej w tym mieście pomiędzy Krakowem a Katowicami istniejący od 15 VI 1943 roku hitlerowski obóz koncentracyjny SS-Lager Dachsgrube, filia KL Auschwitz (Oświęcim) zmienił tylko szyld i oprawców, nad bramą napis "Arbeit macht frei" zamieniono napisem "Praca uszlachetnia człowieka"
Do czasu rozpoczęcia Akcji Wisła osadzano tutaj niemieckich jeńców wojennych oraz osoby związane z AK, natomiast 23 kwietnia 1947 roku dekretem Biura Politycznego Komitetu Centralnego, stworzono tutaj obóz dla Łemków i Ukraińców przesiedlanych ze swoich ziem, którzy podejrzani byli o współpracę lub sympatyzowanie z OUN i UPA. Jednak błędnym jest twierdzenie, że w obozie przebywali wyłącznie członkowie UPA. Obóz w Jaworznie był obozem dla ludności cywilnej a faktycznych członków UPA sądzono doraźnie w sądach polowych i wojskowych sądach okręgowych.
Pierwszy transport z więźniami dotarł 4 V 1947 roku z Sanoka. Późniejsze transporty docierały z Oświęcimia przez, który transportowano wszystkich wysiedlanych z Łemkowszczyzny na Ziemie Zachodnie. Do marca 1949 roku przez obóz przeszło 3936 osób, w tym 823 kobiety, 22 księży greckokatolickich i 5 prawosławnych. Ostatnimi więźniami, których przywieziono do obozu było 112 żołnierzy UPA, których pojmano przedzierających się na zachód, jednak po dwudniowym pobycie przetransportowano ich do więzienia w Krakowie.
Największą grupą byli więźniowie, którzy trafili do obozu po kilkudniowych pobytach w aresztach powiatowych, byli oni transportowani bezpośrednio do Jaworzna, jednak sporą grupą byli też ludzie, którzy byli wyłapywani z transportów na Ziemie Zachodnie na podstawie uprzednio przygotowanych przez funkcjonariuszy lokalnych, list z podejrzanymi o współpracę lub sympatyzowanie z UPA. W obozie znalazła się również inteligencja Łemkowska, która wcześniej uniknęła aresztowań. Kilkadziesiąt osób trafiło również do obozu, pojmanych podczas prób powrotu w swoje rodzinne strony, to również było pretekstem dla władz do "zaproszenia" do Jaworzna.
Podczas pobytu w Jaworznie, nierzadko władze obozowe stosowały wobec więzionych terror psychiczny i fizyczny połączony z warunkami urągającymi godności człowieka. Więźniowie byli w obozie zatrudniani min. przy budowie pobliskiej elektrowni Jaworzno funkcjonującej do dnia dzisiejszego oraz przy szyciu odzieży na potrzeby Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. W latach 1947-1949 w obozie zmarło na skutek tortur, chorób, wycieńczenia i głodu 162 osoby. Od wiosny 1948 roku stopniowo zaczęto zwalniać więźniów, z wyjątkiem duchownych, których przetrzymywano aż do lutego 1949 roku.
Przez długie lata komunizmu próbowano wymazać z pamięci ten niechlubny epizod działalności państwa. Teren byłego obozu powoli zarastał i niszczał jednak pamięć o nim wciąż była żywa wśród ludności Łemkowskiej i Ukraińskiej. Wspomnienia o jego istnieniu pojawiały się w wydawnictwach podziemnych, natomiast dopiero przełom roku 1989 pozwolił aby zaczęto mówić o tym głośno. We wrześniu 1992 roku odbyły się pierwsze urczystości na terenie byłego obozu, upamiętniające to miejsce.
Od r. 1990 Zarząd Główny Związku Ukraińców w Polsce, Zjednoczenie Łemków występują do parlamentu, rządu RP o nadanie uprawnień kombatanckich więźniom obozu w Jaworznie. Zastosowania wobec nich przepisów ustawy "O kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego" i wynikających z tego tytułu uprawnień socjalnych, pracowniczych i emerytalnych. Więźniowie Jaworzna - Ukraińcy, Łemkowie byli obywatelami polskimi i mają prawo być potraktowani na równi z Polakami represjonowanymi, prześladowanymi i więzionymi w czasach stalinowskich.
Wszystkie uwagi kierować proszę na adres bartekbeskid-niski.pl
beskid-niski.pl na Facebooku
|
|
