|
|
 |
| |
Wełykdeń czyli Wielkanoc
Czas obrzędów Wielkanocnych na Łemkowszczyźnie rozpoczynała niedziela palmowa zwana "kwitną nedilą". Święcono wtedy w cerkwiach palmy, wiązane z gałęzi obsypanych baziami. Były one później wykorzystywane np. jako lekarstwo w leczeniu ludzi i zwierząt lub podkładano je by przynosły szczęście pod przyciesie - pierwszy wieniec zrębu - nowo budowanego domu.
Wielki Czwartek był dniem pamięci o zmarłych, w ten dzień wedle wierzeń, po świecie błąkały się dusze zmarłych. Łemkowie odwiedzali groby swoich bliskich a na cmentarzu ksiądz odprawiał nabożeństwo za dusze zmarłych. Na polach palono ogniska, które miały przypominać o śmierci Judasza, z ognisk tych przynoszono do domów płonące głownie, zapalając w domach nowy ogień.
W Wielki Czwartek w cerkwiach nie używano już dzwonów, zastępowały je kołatki. Dla starszych Łemków czas, po zachodzie słońca, był początkiem postu ścisłego, który trwał aż do niedzieli. Kobiety rozpoczynały malowanie pisanek, wchodzących tradycyjnie w skład "święconego". W czasie świąt, dzielono się nimi przy składaniu życzeń a dziewczęta w drugi dzień świąt wykupywały się nimi od polewania wodą.
Wielki Piątek był czasem czuwania, rozpalano wtedy przy cerkwiach ogniska, przy których chłopcy czuwali aż do niedzieli.
W Wielką Sobotę pod wieczór lub w niedzielę z rana przynoszono do cerkwi jadło do święcenia. W koszyku kobiety niosły wędlnę, cleb, jajka, chrzan, sól, natomiast mężczyźni przynosil specjalnie na tą okazję upieczony chleb - "paschę". Był to duży bochen, dochodzący do 80 cm średnicy, wypiekany z mąki pszennej i żytniej, posypany z wierzchu makiem. Po poświęceniu pascha nabierała właściwości szczególnych; używana była min. w celach leczniczych lub "chroniła" przed skutkami burzy i gradu.
Po powrocie z cerkwi, gospodarze wraz ze "święconym" obchodzili chyże trzy razy dookoła, od prawej strony do lewej, co miało "chronić od złego" zarówno sam budynek jak i jego mieszkańców oraz ich dobytek.
Z samego rana w pierwszy dzień świąt, Łemkowie chodzili nad rzekę aby zobaczyć ryby; według tradycji kto w ten dzień zobaczył w wodzie rybę, był zdrów jak ryba i czekało go wielkie szczęście. Po nabożeństwie, często oddawano się zabawom oraz przesądom. Młodzież po wyjściu z cerkwi wspólnie urządzała sobie różne tradycyjne zabawy połączone ze śpiewami i tańcem.
Drugi dzień świąt czyli poniedziałek wielkanocny zaczynał się już dla młodych chłopców przed świtem, był to czas robienia dowcipów, często bardzo złosliwych - zdarzało się znaleźć rano wóż na dach chałupy, pług w studni czy zamalowane wszystkie okna w chyży by gospodarze nie wiedzieli czy jeszcze jest noc czy już dzień.
Oczywiście ten dzień to również tradycyjne oblewanie wodą. Wszystkie panny musiały zostać zlane wodą z wiader a często nawet ku uciesze gawiedzi nie używano wiader tylko wrzucano je bezpośrednio do rzeki lub stawu.
Ten krótki opis dawnych tradycji wielkanocnych powstał na podstawie badań i opracowań Romana Reinfussa zawartych w książce "Śladami Łemków" wydanej w Warszawie w 1990 roku
Wszystkie uwagi kierować proszę na adres bartek@beskid-niski.pl
beskid-niski.pl na Facebooku
|
|
 |
4332
| Magda Filipiak (kolorowa.glowa@gmail.com) - 2022-05-27 22:26:49 | | Piękne zwyczaje! Podoba mi się, że mamy tak wiele różnych tradycji i jest różnorodnie :) Ostatnio dowiedziałam się więcej o łemkowskich świętach z ciekawego materiału: https://cyfrowa.tvp.pl/video/folklor-zwyczaje-i-sztuka-ludowa,pascha-chrysta-lemkowska-wielkanoc,58343706 | | |
|
